یاد استاد

البابُ الثّانی فِی العُزَلة باب دوم درعزلت-ترجمۀ اجمالیه اصل فرمان-فرمود حضرت صادق ص که براو باد سلام:صاحب عُزلت قبول حِصار کننده است درمیان حصارالهی،ونگاه داشته خود را بانگاهداری او. پس خوشا حال آن که فرد شده به سبب آن درپنهان وآشکار؛وآن محتاج است بردَه صفت:دانستن حقّ وباطل،ودوست داشتن فقر،واختیار شدّت و زهد، و غنیمت شمردن خلوت،و نظر دراَواخِر،ودیدن تقصیر خود درعبادت باصَرف زحمت و سعی،وترک خودپسندی، و بسیاری ذکر بدون غفلت-زیرا که غفلت،آلت صید شیطان است و اصل هربلاست و سبب هر حجاب،وخالی کردن خَانه ازآنچه احتیاج نیست به سوی آن درآن وقت. گفت حضرت عیسی ص پسر مریم:پنهان کن زبانت را برای تعمیر دل(خانه قلب) خود وبرای وسعت خانۀ خود. بترس از ریاء وزیادتی های معاش خود،شرم دار از خدای خود، و گریه کن برخطاهای خود،وبگریز ا زمردم مثل گُریختن تو از شیر وافعی؛بدرستی که ایشان بودند دوا،پس گردانیده اند درد امروز،،پس ملاقات کن به خدا هروقت که خواستی. گفت ربیع پسرخُثیم: اگرتوانی بربودن خود امروز در جائیکه نشناشی ونشناسند تورا،پس بکن.پس درعزلت است نگاهداری اعضاءِ خود،و فراغت دل،و سلامتی زندگانی،و شکستن سِلاح شیطان، ودورشدن ازهربدی،و راحت دل؛و نبوده هیچ پیغمبری ونه وصیّی مگر که اختیار کرده عُزلت را در زمان خود؛یا درابتداءِ عمرخود یا درآخر آن.تفسیر باب عزلت بقلم زنده یاد استادغلامحسین پژمانیان رحمت الله قال الله تبارک وتعالی(لایَتّخِذِالمُؤمِنِونَ الکافِرِینَ اُولِیاءَ مِن دُونِ المُؤمِنینَ سوره آل عمران3/ 27 ) فرمود حضرت امام صادق ص کسیکه عزّلت را قبول کند فرمانهای الهی را تحت فرمان عترت ،خط حصاری بدور روح و قلب و عقل و جسم خود می کشد یعنی خودرا مطیع کامل درتمام مراحل زندگی و عبادی قرارمیدهد.نتیج, ...ادامه مطلب

البابُ الثّانی وَالثَلاثُون فِی التّواضُعباب سی ودوم درتواضعترجمۀ اجمالیه اصل فرمان :فرمود حضرت امام صادق علیه السّلام-:تواضع،یعنی فروتنی،اصل وبیخ هرشَرَف گرانمایه ومرتبۀ بلندی است.واگرمی بود ازبرای تواضع لُغَتی که بفهمند آن را خلایق،هرآینه تَنَطُّق می کرد ازحقایق بُطون،آنچه درمَخفیات عاقبت هاست. وتواضع آن است که بوده باشد ازبرای خدا، ودر راه خدا؛وماسوای آن،مکروحیله است.وکسی که تواضع کرد ازبرای خدا،شرافت وبزرگی می دهد حقّ جلّ وعلا اورا بر بسیاری از بندگان خود. وازبرای اهل تواضع،سیما وعلامتی است که می شناسند آن را اهل سماوات ازملائکه،واهل زمین ازگروه معرفت؛وازآن فرموده است خدای عزّوجلّ:«وبراَعراف –که مَوقِفی(=توقفگاه)است میان بهشت وجحیم- مردان چند می باشند که می شناسد هریک ازاهل جنّت و جهنّم را به علامتی که در صورت ایشان است»(1).واصل تواضع،ازجلیل دانستن حقّ تعالی وهیبت وعظمت اوست.ونیست ازبرای خداوند عزّوجلّ،عبادتی که باعث رضا وقبول او شود مگر آنکه باب آن طاعت،تواضع است. ونمی شناسد آنچه درمعنی حقیقت تواضع است مگراهل قرب ازبندگانی که متصِلند به وحدانیّت حقّ تعالی؛فرمود خدای عزّوجلّ:«وبندگان رحمان،آن کسانی اند که راه می روند برزمین،از روی خوف وآهستگی ومذلّت،وهرگاه خطاب نمایند ایشان را جُهّال از روی جهل،می گویند سلام را»(2). وبتحقیق،امرفرمود خدای عزّوجلّ،عزیزترین خلق خود را و بزرگ مردم را که حضرت محمّد ص است به تواضع؛پس فرمود:عزّوجلّ:«پست کن بالهای خود را ازبرای کسی که متابعت نماید تو را ازاهل ایمان»(3).وتواضع:مزرعۀ خُشوع وخُضوع وخوف وحیاء است؛وبدرستی که ظاهر نمی شوند این چهار صفت نیک،مگر ازمزرعۀ تواضع ودرآن. ومُسَلَّم نیست شَرَف تمام اصل دار،مگر ازبرای اهل تواضع درطریق حقّ تعالی., ...ادامه مطلب

البابُ الحادی وَالثلاثون فِی العَفوباب سی ویکم درعفوترجمۀ اجمالیه اصل فرمان:فرمود حضرت امام صادق علیه السّلام:گذشت ازگناه مردم درنزد قدرت،از دأب و عادات مُرسَلین است ومُتَّقین. وترجمۀ عفو آن است که لازم نیاوری برصاحب خود،درآن چیزی که جُرم کرده است بِحَسب ظاهر؛یعنی برروی اونیاوری،یا آنکه فراموش کنی از اصل،آنچه را برخوردی از او درباطن،وزیاد کنی برتمنّیات اواحسانی را. وهرگزنمی یابد به سوی عفو راهی، مگرکسی که بتحقیق،عفو کرده است حقّ تعالی ازاو،وبخشیده است از برای اوآنچه مقدّم است ازگناه او وآنچه مؤَخَّر است، ومُزَیَّن فرموده است او را به کرامت خود وپوشیده است او را از نور بَهاءِ خود یعنی حضرت رسول الله ص –زیرا که عفو وغُفران ، دو صفنتند از صفات خداوند عزّوجلّ که امانت گذارده است این دو را در اسرار اَصفیاءِ خود،ازبرای آنکه مُتَخَلّق شوند با خلق،به اخلاق خالق وجاعل ایشان. ازبرای این است که فرموده است خدای عزّوجلّ «وهرآینه بایدعفونمایند وباید صَفح وتجاوز کنندآیا دوست نمی دارید آنکه بیامرزد خداوند از برای شما؟وحقّ تعالی بخشنده ورحیم است سوره24/22»(1).وکسی که عفو نکند ازبرای بشری مثل خود،چگونه امید دارد گذشت مَلِک بسیار تلافی کننده را؟.فرمود حضرت نبی ص – درحالی که حکایت می فرماید از ربّ خود که امرمی کند او را به این خصال- فرموده است پروردگارش:«وصل کن کسی را که قطع کند از تو،وعفو کن ازکسی که ظلم کند تو را.وعطا کن بسوی کسی که محروم گرداند تو را،ونیکی کن به کسی که بدی کند به سوی تو.وبتحقیق،مأمورشده ایم به مُتابعت او؛می گوید خدای عزوجلّ:«وآنچه آورده است شما را پیغمبر،پس بگیرید او را وآنچه نهی کرده است شما را ازآن،پس قبول نهی کنید»(2). وعفو،سِرّ خداوند است دردلها، دلهای خوّاص خود. پس کسی ک, ...ادامه مطلب

البابُ الرّابِع وَالعِشرُون فِی الوَرَعباب بیست وچهارم در ورعترجمۀ اجمالیّه اصل فرمان: فرمود امام صادق ص علیه السّلام-: ببند درهای اعضایت را ازآنچه برگردد ضرر آن به سوی قلب تو،وببرد ابروی تورا در نزدحقّ تعالی،وبه عقب بیاورد حسرت وندامت را در روز قیامت، ومورث شود حیاءِ از حقّ تعالی را به واسطۀ جُرمی که کرده اند اعضاء وچوارح ازگناهان.و کسی که خواهد قبول ورع نماید،احتیاج دارد به سه اصل؛گذشتن ازلغزش و خطاهای خلق- تماماً-،وترک خطای خود نسبت به خلق، ومساوی شدم مدح وذَمّ اورا. واصل ورع دوام حساب کردن طاعات ومعاصی است باخود،و صدق درگفتگو،وصفاءِ معاملۀ عبد با حقّ تعالی در اِمتثال اَوامِر وتَرکِ مَناهی،وبیرون آمدن ازهرشُبهه درحقّ ومعرفت آن، وترک هرعیب وشَکّی،و مُفارقت کردن تمام هرچیزی که قصد صحیح وحاصلی درآن نیست،وترک بازکردن درهائی که نمی داندچگونه ببندد آنها را،و ننشیند با کسی که مشکل است را و امر واضح،ومُصاحبت نکند باکسی که اِستِخفاف دین کند،ومُعارضه نکند ازعلم،آنچه را قلبش نتواند اِحتمال نماید ونتواندبفهمد آن را از گوینده اش، وبِبُرد ازکسی که قاطع اوشود از حقّ تعالی.شرح تحقیق تفصیلی بقلم حضرت راز شیرازی قدس اللهبدان«اَورَعَکَ اللهُ تعالی فِی الدارَین،یعنی خدای تعالی تو را در دو دنیا به زیور وَرَع آراسته دارد»که وَرَع،خُلقی است ازاخلاق حَسَنۀ نَفسانیّه وصفتی ازمَحامِدصفات انسانیّه دردین،و خصلتی است ازخِصال مؤمنین که از شرور نَفس وشیطان،حِصنی(=قلعه) است حَصین(=قلعه استوار) ،وقلب انسان را ازمهالک وخطرات،حصاری است متین.واز حضرت رسول وائمۀ طاهرین ص براین خصلت نیکو،امر وحَثِّ مُبین(=برانگیزاندن وتشویق آشکارا)وارد شده است؛چنان که از حضرا صادق ص منقول است که به بعضی از اصحاب فرمود:«وصیّت م, ...ادامه مطلب

البابُ الثّانی وَالعِشرُون فِی الاَخذِ وَالعَطاء باب بیست ودوم دراخذ وعطاء ترجمۀ اجمالیّه اصل فرمان: فرمود حضرت امام صادق علیه السّلام-:کسی که بوده باشد گرفتن دنیا محبوبتر به سوی او ازدادن آن،پس آن کس مَغبون است؛به علّت آنکه می بیند نفع بِالفِعل را به سبب غفلت خودزیادترازنفع آینده.وسزاوار است از برای مؤمن هروقت که بگیرد،آنکه بگیرد بحقّ،وهروقت که عطا کند پس عطا در راه حقّ وبه نیّت حقّ وازمال حقّ.پس چه بسیارگیرنده که عطا می کند دین خود را واوشاعر نیست،وچه بسیارعطا کننده ای که مورث می شود نَفس اوغَضَب پروردگار را.ونیست رُتبه درگرفتن ودادن، ولیکن نجات یابنده کسی است که بپرهیزد ازحقّ تعالی درگرفتن ودادن،وتَمَسُّک جوید به رشته های وَرَع.ومردم دراین دوخصلت،خاصّند وعامّ؛پس خاصّ،نظر کند دردقایق وَرَع،پس تَناوُل نمی کند تایقین کند آنکه آن حلال است،وهرگاه مشکل شود براوامر،تَناوُل می نماید درنزد ضرورت. وعامّ،نظر می کند درظاهر،پس آنچه رانباید ونداند غَصب ونه دزدی،می خورد ومی گوید:«نیست خوف وحَرَجی ،آن از برای من حلال است؛ماحُکم می کنیم به ظاهر».وامر درآن خصلت،به آن است که بگیرد به حُکم حقّ تعالی واِنفاق کند در رضای او.تحقیق تفصیلی درباب اخذ وعطا بقلم حضرت راز شیرازی قدس الله بدان بدرستی که ازعلامات ایمان واخلاق مؤمن،حقیرشمردن دنیا مَتاع وغنیمت آن،وعظیم شمردن رضای حقّ تعالی وقُرب ورضای او وآخرت ومتاع ودرجات وفَلاح ونجات درآن است. ودلیل این صفت وخُلق درمؤمن،آن است که اعطاءِ مال در راه حقّ تعالی وخ یرات و مَبَرّات،دوست تر باشد به سوی اواز گرفتن مال ومتاع دنیا به طریق حقّ وازمَمَرّ حلال؛زیرا که درتحصیل مال دنیا خطرات است ودر بذل آن، سلامتی وراحات؛ اوّل درتحصیل مال حلال،زحمت وتَعَب بدن است ودر, ...ادامه مطلب

البابُ الثامِن عَشَر فِی العُجبباب هیجده درعُجبترجمه اجمالیّه اصل فرمان:فرمودحضرت امام صادق علیه السّلام:عَحَب وتمام عَجَب ازکسی است که عُجب وخودبینی کند به علم خود،وحال اونمی داند به چه چیزازسعادت وشقاوت ختم می شود ازبرای اواَعمال درنزد موت.پس کسی که عُجب نماید به نَفس وفعل خود، بتحقیق گمراه شده ازطریق رَشاد(=راه راست یافتن) یا ازطریق نیکان، وادّعا کرده است چیزی را که نیست ازبرای او؛و مُدّعی بدون حق داشتن،کاذب است،واگرچه مخفی باشد مُدّعای او.ونیست نصیب وبهره ازبرای عُجب دارنده ازآن چیزکه عُجب می کند به واسطۀ آن، اگرچه طولانی باشد زمان آن.پس بدرستی که اوّل عملی که کرده می شود به شخص مُعجَب (خودپسند وصاحب عجب)،جداکردن مایه وسبب عجب اوست تا آنکه بداند که او عاجز و حقیر است، و شاهد شود برنَفس خود تا آنکه بوده باشد حُجّت حقّ تعالی براو مُؤَکَّد چنان که کرده شد به ابلیس. وعُجب گیاهی است که تخم آن کفراست،و زمین آن نفاق ، وآب آن ظلم،وشاخه های آن نادانی ، و برگ آن گمراهی، و ثمرآن لعنت ومُخَلَّد (=جاویدان) بودن درآتش؛پس کسی که اختیار کرد خودبینی را، پس به تحقیق کِشته است تخم کفر را، و زَرع کرده نفاق؛وناچاراست ازآنکه ثمر کند.شرح تحقیق تفصیلی باب عجب بقلم حضرت راز شیرازی قدس الله سرهبدان که عُجب صفتی است مذموم،وخُلقی است رَدّی ومَرَضی است قوی درنَفس شخص مُعجب که فاسد می سازدعلوم واعمال صالحۀ او را؛ زیرا که عُجب،عظیم شمردن علم یاعمل است بدون مشاهدۀ توفیق ومنّت ازحقّ تعالی درآن؛واین صفت باعث می شود سلب توفیق وتأیید را از مُعجب ؛و ازاِنقطاع توفیق ازعبد،مَخذول(=فروگذاشته شده)می گردد ونزدیک می شود به هلاکت؛چنان که ازحضرت رسول صَلّی اللهُ عَلَیهِ وآلِه – وارداست که سه چیز ازجملۀ مُهلکات است:3, ...ادامه مطلب

البابُ التّاسِع عَشَر فِی الّطمَعباب نوزدهم درطمع ترجمۀ اجمالیّه اصل فرمان:فرمود حضرت امام صادق عَلَیه السّلام:رسیده است به من آنکه سؤال کرده شد(کعب الاَحبار)که ازعُلَماءِ یهود است که:چه چیزاست اَصلَح دردین وچه چیز است فاسدتر کننده؟پس گفت:صلاح دارنده تر، وَرَع وپرهیزکاری است وفساد دارنده تر،طمع از مردم است.پس سؤال کننده گفت:راست گفتی ای کعب . و طمع،شراب شیطان است که سیراب می نماید به دست خود مَرخاصّانش را؛پس کسی که مست شد ازآن شراب ، هوشیار نگردد مگردرعذاب اَلَم دارندۀ حقّ تعالی یا مُجاورت ساقی آن شراب که شیطان است.و اگر نبود درطمع ،غضب الهی مگربه سبب مُعارضۀ دین به دنیا،هرآینه می بود همین قدرهم عظیم، فرموده است خداوندی که عزیزوجلیل گوینده ای است که:«ایشانند آن کسانیکه خریده اند ضلالت را به هدایت وعذاب را به مغفرت الهی(1) وفرمود امیرالمؤمنین ص:«جود وبخشش کن برهرکس که خواهی،پس تو امیر اویی،واستغناکن ازهرکس که خواهی،پس تونظیروهم مثال اویی،واظهارفقرکن به سوی هرکس که خواهی، پس تواسیر اویی».وطمع دارنده،کـَنده می شود از او ایمان،و حال آنکه اوشُعوربه آن ندارد؛زیرا که ایمان مانع می شود میانۀ عبد وطمع در خَلق،پس می گوید:ای مُصاحب من،خزینه های حقّ تعالی پُراست ازکرامت ها،وضایع نمی کند او اجر احسان کنندگان را،وآنچه دردست مردم است پس به درستی که مَشوب ومَغشوش به ناخوشیهاست؛و برمی گرداند ایمان،مؤمن را به سوی توکّل برخدا،وقناعت برنصیب خود ازرزق، و کوتاه کردن آرزو،ومُلازمت طاعت حقّ تعالی،و مأیوسی ازمردم.پس اگرکرد مؤمن آنچه را ایمان وصیّت کرده به آن،ومُلتَزم می شود مؤمن را و اگرنکرد آن را،وا می گذارد او را ایمان با شومی طمع،ومُفارقت می نماید اورا.توضیحات1-اُولئِکَ الَّذینَ اشتَرَوُ, ...ادامه مطلب

البابُ الحادی عَشَر فی حُسن الخُلقباب یازدهم در حُسن خُلق وکیفیّت تهذیب اخلاقترجمۀ اجمالیۀ اصل فرمان:فرمود امام صادق علیه السّلام :خُلق نیکو،جمال نیکوست دردنیا ونَزاهَت وپاکیزگی است درآخرت وبه خُلق نیکو، کمال دین وتقرُّب است به سوی حقّ تعالی. ونمی باشد حُسن خُلق درهردوست وبرگُزیدۀ حقّ تعالی؛زیرا که خداوند امتناع فرمود آنکه نازل فرماید لطافت و حُسن خُلق رامگردرمَراکِبّ نور بلند جمال پاک خود؛زیرا که آن خصلتی است که آن مُختَصّ است به اهل معرفت حقّ تعالی؛ ونمی داند آنچه در حقیقت حُسن خُلق است مگر خدای عزّوجلّ. فرمود رسول خدا: انگشتر و زینت خَلق درزمان ما حُسن خُلق است. وخُلق نیکو، لطیف ترچیزی است دردین وثقیل تر چیزی است درمیزان.وبدی خُلق،فاسد می سازد عمل را چنان که فاسد می سازد سرکه شیرینی عسل را.واگربلند شد سوءِ خُلق در مراتب عالیه، پس رجوع آن به سوی خواری است.فرمود حضرت رسول ص:حُسن خُلق درختی است دربهشت وصاحب آن بسته است به شاخه ای ازآن،که می کشاند اوراسوی جنّت، وبدی خُلق درختی است درآتش وصاحب آن آویخته است به شاخی ازآن، که می کشاند اورا به سوی آتش.تحقیق تفصیلی درباب حُسن خُلق بقام حضرت راز شیرازی قدس اللهبدان ای طالب صَدیق وطالب رحیق تحقیق،که پس از شرح ابواب علم وعقل ومُتعلّقات آنکه ازفضایل باطنیّه انسانیّه،وموقوفٌ علیه طاعات بدنیّه و اخلاق نفسانیّه است،شروع کرده شد درشرح اخلاق نَفسانیّه وتهذیب نَفس از رذایل مذمومه(=ناستوده)وتحلیۀ(=آراستن)نفس به فضایل محمودۀ آن وپس ازمرتبۀ عقل وعلم درانسان،مرتبۀ اخلاق،اشرف مراتب طاعات ظاهریّه وباطنیّه است؛زیرا که اخلاق حَسَنه،طاعات نفسانیّه است؛چنان که نفس اشرف است ازبدن ،طاعات آن نیز اشرف است ازطاعات بدنیّه؛لِهذا حقّ جلّ وعلا189-حضرت خات, ...ادامه مطلب

ادامه باب ذکر-2  پس، فواید ذکر کردن حق ّتعالی انسان را راجع است نه ذات انسان وفواید ذکر کردن انسان، حق ّجلِ وعَلا را نیز راجع به ذات انسان است. وحقّ تعالی منزّه است از ذات انسان چه رسد به افعال واذکار, ...ادامه مطلب

بنام خدا هرآن کو غافل از حق یک زمان است        در آن دم کافر است اما نهان است اگر آن     غافلی    پیوسته      بودی        در   اسلام    بر وی  بسته بودی همچنان که   عوام   را بر  گناهان  شان عقوبت کنند   خواص  , ...ادامه مطلب

باب سوم باب   الرعایه   معنی اصل   فرمان   امام صادق ص فرمود حضرت امام صادق علیه السلام =کسیکه رعایت کند قلبش را از غفلت ،ونفسش را از شهوت ، وعقلش را از جهل پس به تحقیق داخل شده است در دیوان اهل تنبّه وآگاهی., ...ادامه مطلب

بنام خدای مهربانباب   الرعایه   ــ شرح  تفصیلی  کامل بقلم حضرت راز شیرازیبد ان به تحقیق که حضرت امام علیه السلام بیان فرمود در باب اول ، مناهج ثلاثۀ نفسانی و عقلی و قلبی را در سلوک الی الله، که سلوک در من, ...ادامه مطلب

باب   الرعایه   ــ  ادامه   شرح تفصیلی بقام حضرت راز شیرازی مثال بدعت، مثال حکم کردن عمر است که در نماز دستها را به بندند، زیرا که اُسرای عجم را پیش او ـ در ایام خلافت ــ آوردند ، آنها دستها را در حضور عمر  ب, ...ادامه مطلب

    ادامه باب   الرعایه   ــ شرح تفصیلی  و پس از آنکه آفات و امراض قلب و عقل و نفس و بدن را فرمود و حفظ و رعایت آنها را از این آفات بیان نمود ، می فرماید : منظور از علمی که حضرت رسول (ص) بیان فرموده که وا, ...ادامه مطلب

بنام خداوند بخشنده ومهربان یا رب از ما چه فلاح آید اگر تو نپذیری/ بخداوندی لطفت که نظر باز نگیریدرد پنهان بتو گویم که خداوند کریمی/ یا نگویم که توخود واقف اسرارضمیریگر برانی بگناهان قبیح از در خویشم /, ...ادامه مطلب